TEPAV Tütün Kontrolü Politikası Araştırma Ekibi tarafından hazırlanan 6. Politika Notu yayınlandı. Not, Türkiye’deki fiyat-bazlı tek tütün kontrol önlemi olan vergilerin tütün tüketimi üzerindeki etkisine ilişkin bir analiz sunmaktadır. Bu nottaki ana bulgular aşağıdaki gibidir:

·        Şimdiye kadar çeşitli ülkelerde yapılmış olan araştırmalar tütün ürünlerinden alınan yüksek vergilerin ve yüksek fiyatların tütün kullanımını azaltmak açısından etkili olduğunu net biçimde göstermesine karşın, Türkiye’deki mevcut durum etkili politikalar tasarlamak için yeni bir bakış açısına ihtiyaç olduğunu göstermektedir.

·        Türkiye'de vergi yükü ve reel sigara fiyatları artmakta; ancak ortalama gelirdeki artış nedeniyle sigaralar ortalama gelire göre daha ucuz hale geldi. Tüketici davranışının temel belirleyicisi sigara üzerindeki vergi yükünden ziyade tütün ürünlerinin perakende fiyatları ve satın alınabilirliği olduğundan, sigaranın satın alınabilirliği izlenmesi gereken önde gelen göstergelerden biri olmalıdır.

·        Türkiye’de vergi yükünün ve reel sigara fiyatlarının artmasına rağmen, ortalama gelirdeki artıştan dolayı Türkiye’de sigara, ortalama gelire göre daha ucuz hâle gelmiştir. Tütün ürünlerinin perakende fiyatları ve bu ürünlere ilişkin alım gücü tüketicilerin davranışlarının temel belirleyicileri arasındadır. Bu sebeple sigara üzerindeki vergi yükü ile birlikte sigaranın satın alınabilirliği de izlenmesi gereken belli başlı göstergeler arasında olmalıdır.

·        Türkiye’de tütün kontrol politikaları oluşturulurken sadece vergiye ve fiyata odaklanmanın yeterli olmayacağı açıktır.

·        Maktu vergilerle ilgili olarak hâlihazırda uygulanan otomatik vergi ayarlama mekanizmasının sadece enflasyona cevaben değil aynı zamanda gelir artışına da uygun olarak gözden geçirilmesi ihtiyacını gözler önüne sermektedir. Son birkaç yılda yapılan ayarlamaların enflasyonist baskılara ayak uydurmak için bile yetersiz kalması dikkat çekicidir.

·        Bulgular, tütün kontrol politikalarının birçok politika alanı ile kesiştiği düşünülecek olursa çok hedefli politika oluşturulması gerektiğini göstermektedir. Örneğin vergi politikaları söz konusu olduğunda politika tasarlarken dikkate alınması gereken diğer zorluklar/hususlar şu şekildedir: (i) tütün tüketiminin yüksek vergi geliri oluşturma kabiliyeti, (ii) vergi artışlarının enflasyon baskısı ve (iii) talebin kaçak ürünlere kayması tehdidi. Bu durumda, bu karmaşık sorunun diğer boyutları da dikkate alındığında vergilerin tek politika aracı olarak kullanılmaması gerekliliği ortaya çıkmaktadır.